گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که نشان‌دهنده مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالاست که به آن، دارایی پایه گفته می‌شود. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به پشتوانه قبض انبار ثبت‌شده توسط انبارهای مورد تأیید بورس کالا، گواهی سپرده کالایی را صادر می‌کند. از جمله ویژگی‌های دارایی پایه گواهی سپرده کالایی می‌توان به استانداردپذیری کالا و قابلیت تفکیک آن به محموله‌های استاندارد، قابلیت ماندگاری کالا برای یک دوره زمانی قابل‌قبول و… اشاره کرد. تاکنون در بورس ایران برای سکه طلا، زعفران، زیره، پسته، سیمان، شیشه، برنج و میلگرد سپرده کالایی راه‌اندازی شده است.
گواهی سپرده کالایی ورقه بهاداری است با قابلیت کاربرد به عنوان:
1 - پشتوانه دریافت تسهیلات از نظام بانکی
2 - تضمین به منظور انجام معامله در بورس کالا
3 - ابزار تحویل در قراردادهای آتی
4 - نشانگر وضعیت موجودی کالاها در انبارها برای سیاستگذاران
با استقرار نظام انبارداری و صدور گواهی سپرده کالایی:
1 - امکان نقدینه کردن کالاهای راکد به وجود می آید.
2 - هزینه های انبارداری و جابجایی بین انبارها کاهش می یابد.
3 - فاصله زمانی بین تولید و مصرف کالا توسط تولیدکننده مدیریت می شود.
4 - به ثبات قیمت ها کمک می نماید.
5 - تامین مالی تولیدکنندگان در کوتاه ترین زمان و کمترین هزینه انجام می شود.
6 - به استاندارد سازی کالاها منجر می شود.
شورای عالی بورس و اوراق بهادار در تاریخ 12 خرداد ماه 1393 براساس بند 24 ماده 1 و بند 4 ماده 4 قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذر ماه «1384 گواهی سپرده کالایی» را به عنوان ابزار مالی قانون بازار اوراق بهادار، شناسایی و تصویب نمود. بر اساس این مصوبه گواهی سپرده کالایی موید مالکیت دارند هی آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تأیید بورس صادر می گردد.
1 - تولیدکنندگان کالا: تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی، نفتی، صنعتی و کشاورزی
2 - مصرف کنندگان کالا: خریداران کالا جهت مصارف واسطه ای و نهایی
3 - فعالان بازار مالی: سرمایه گذاران بر روی گواهی سپرده کالایی جهت کسب سود از نوسانات قیمت دارایی پایه
مزایای معاملات گواهی سپرده کالایی نسبت به معاملات در بازار سنتی برای تولید کننده و مصرف کننده و فعالان بازار های مالی:
1 - کالا باید قابلیت تفکیک داشته باشد.
2 - اگر کالایی دارای بازار مازاد تقاضا باشد، انگیزه‌ای برای توقف در انبار و نگهداری آن وجود نداشته باشد.
3 - کالاهایی که به مرور زمان کیفیت آنان تغییر نکند.
4 - کالا باید نیازمند به نگهداری در انبار باشد.
در حال حاضر دارایی های پایه زیر گواهی سپرده کالایی دارند:
سکه طلا، زعفران، زیره، پسته، سیمان، شیشه، برنج و میلگرد
حداقل مبلغ مورد نیاز برابر است با مبلغ خرید یک واحد گواهی سپرده‌کالایی و باتوجه به این که قیمت واحدهای گواهی سپرده برای کالاهای مختلف متفاوت است نمی‌توان از یک عدد برای همه کالا و معاملات استفاده کرد.
خرید و فروش نمادهای گواهی سپرده کالایی مانند خرید و فروش سهام است. با کلیک بر روی هر یک از نمادها، می‌توان وضعیت خرید و فروش گواهی‌های سپرده کالایی محصولات پذیرفته شده را با جزئیات بیشتر مشاهده و بررسی کرد.
معاملات گواهی سپرده کالایی زعفران از بهمن ماه سال ۹۵ در بورس کالا راه‌اندازی شد. فرآیند ایجاد یک گواهی سپرده کالایی زعفران به این شکل است که دارنده زعفران به یکی از انبارهای معرفی شده توسط بورس کالا مراجعه نموده و پس از انجام مراحل آن، انبار نسبت به پذیرش کالا اقدام نموده و قبض انبار را به نام مالک صادر می‌کند. قبض‌های صادر شده توسط انبار، ظرف یک روز کاری به گواهی سپرده تبدیل شده و قابلیت معامله پیدا می‌کند.
پسته نیز یکی از محصولات کشاورزی است که گواهی سپرده کالایی برای آن تعریف شده است. معاملات گواهی سپرده کالایی پسته از مهرماه سال ۹۶ در بورس کالا راه‌اندازی شد.
مشابه سایر گواهی سپرده‌های کالایی، دارندگان پسته با مشخصات کیفی ارائه‌شده توسط سازمان می‌توانند به انبارهای معرفی‌شده توسط بورس کالا مراجعه نموده و پس از انجام مراحل، محصول را به انبار سپرده و قبض آن را دریافت کنند. قبض انبار در واقع همان گواهی سپرده کالایی است که می‌توان به‌وقت مناسب در بازار سرمایه به فروش رساند.